پیشینه قبرستان شهر پیربکران‌درروایتی شفاهی

یاقوت نیوز؛ محمدرضاغفاری بالانی

این قبرستان مجاوربنای پیر وزیارتگاه ساراخاتون
و قبرستان ویژه‌ی یهودیان قرارگرفته است که ازکرانه مادی جوبشاه به طرف جنوب در جوارگورستان یهودیان و قبرستان محله ی پاوا وپارک شهربوده که فعلا برخی ازاین بخش های ذکرشده زیرخانه های بعضی ازشهروندان وجاده‌ی شهر قرارگرفته وتنهامحوطه‌ی محدودی ازآن باقی مانده است که ازبنای پیرشروع شده وتاحسینیه امتدادیافته وازبخش بالایی این قبرستان ازتپه‌ی خاکی تااندکی مانده به میدان چهارده معصوم(میدان آسیاب)که پایین قبرستان می‌گویندامتدادیافته است.
اماچرااین قلم برای این امربه گردش درآمدوچه اتفاقی باعث شدکه نسبت به تاریخ و پیشینه‌ی این قبرستان کنجکاوشوم و مطالب گوناگونی راجمع آوری نمایم! علت اصلی این بودکه شهرداری برای تعریض جاده واحداث دیواربه دورمحوطه‌ی
گورستان بخش پایین آن راکه کنارمیدان قرارداردراتخریب کرده بودندکه زیرقبورفعلی قبوری دیگروجودداشت و خودنشان دهنده‌ی قدمت تاریخی بود که نگارنده خود شاهدآن بوده‌ام لذابرای بیان این حقیقت هیچ سندی برای اهمیت تاریخی آن قبرهای قبلی نیافتم وتصمیم گرفتم به صورت شفاهی اطلاعتی راگردآورم ومصاحبه هایی راانجام دهم که ازآن طریق بتوانم بخشی ازقدیمی ترین قبوراین گورستان راکه پایین تپه‌ی خاکی و بالای قبرستان موردنظرقرارداردمعرفی نمایم که به آن قبرستان سیدهامی‌گویندو اولین قبرهادرآن محدوده قرارداردکه از زمان حیات شیخ محمد بن بکران (۷۰۰سال)پیش دایر شده است وکم کم گسترش بیشتری یافته است.مردم این قسمت راسینه کشی قبرستان می‌نامندوامروزه هنوزبه همین نام نامیده می‌شودودرافواه عوام نیز به عنوان نفرین مادرانه هست که:الاهی توسینه کشی قبرسون خاکِد کونند.
حدودابعدازحسینیه پیربکران ازفروشگاه کوثرتاگورستان روستای کرفشان قبرهایی وجود داشته که این گورهامربوط به (گبرهایاهمان زرتشتی ها)بوده است که دراطراف مقبره‌ی سیدکمال واقع شده درمحوطه‌ی معدن تهیه ی موادغیرفلزی پیربکران دیده می‌شود.ازاستخوان های کشف شده در حفاری های مختلف معلوم گردیدکه آن قبرهامختص افراد تنومند و درشت هیکلی بوده که
قبل ازاستقراراسلام به این منطقه آمده وساکن شده بودندودرافواه عوام است که بزرگ ترین مادی منشعب از زاینده رودنیزبه نام مادی گرکن
که منطقه‌ی کشاورزی گرکن شمالی راآبیاری می‌کرده توسط گبرها کنده شده و بانام گبرکن (گرکن)نامیده شده است ونام منطقه ای از لنجان سفلای قدیم نیز به همین اسم بوده است .حدود۵۰سال پیش که مردم پیربکران خاک گچی ازبیابان های اطراف پیربکران جهت استحصال گچ به کوره های آجرپزی می‌بردندبااین قبورمواجه شدندوحاج ناصرغفاری که اینک ۸۵ سال دارد ویکی از افرادی است که قبرهای گبرهارادیده ومیگوید:این قبرهاحدود دومتریادومترونیم طول داشته است وبعضاازبزرگی استخوان های ساق پای شان متوجه می‌شدیم که این هاقبرهای گبر هااست.
در این گورستان سنگ هایی برروی قبرهاوجودداشته که به نام سنگ سماق معروف بوده است که رنگی کرمی داشته وهنوزهم به صورت محدودوجوددارد.سنگ سماق نشانه ی این است که مدفون فردی ثروتمندویاازافرادشاخص جامعه است مثلاسنگ قبورعلماازجنس سماق وباریک بابرجستگی های مثلثی شکل ویاهرمی دیده می‌شود.ازدیگرقبرهایی که سنگ سماق برروی آن قرارمی‌دادند قبورسرداران جنگی و پهلوانان و….بوده است .این سنگ های ارزشمندکه به اشکال مختلف یعنی مجسمه‌ی شیریاحیوانات دیگرساخته شده بودغالباتوسط گردشگران ومسافران خارجی که به دیداربنای پیر،ساراخاتون ویابازدیدازپل بابا محمودمی‌آمدندبه یغما برده شده ومردم شهرپیربکران شاهدان این مدعی هستند.
همانگونه که گفته شدهنگامی که شهرداری برای تعریض جاده قسمت پایین قبرستان را خراب کردقبوری کشف گردید که در مصاحبه با مردم منطقه نام برخی از آنان مشخص گردیدو برخی از این قبر ها که در بخش اطراف میدان و در مجاورت جاده قرار داشت امروزه دیگر اثری‌ازقبرهای آنان وجود ندارد واما یکی ازقبوری که دراین قسمت وجود داشته فردی بوده به نام غفارکه مسلما فامیل غفاری از نسل او بوده اند واحتمال داردتاریخ آن به دوره‌ی آخرحکومت صفویان یعنی ۳۰۰ سال پیش برگرددونیز قبرهای قنبرومحمدنامی‌که ازنوادگان اوبوده‌اندنیزدراین قسمت دفن شده‌اند. فرددیگری به نام عبدالباقی بکرانی که بیش ازصدسال پیش می‌زیسته است دراین قسمت مدفون است. گفتنی است که قبورطایفه‌ی کاشفی های پیربکران نیزدرقسمت بالای‌همین گورستان وجودداردولذادراین بخش نامی ازآنان برده نشدومجموعانام همین چندنفر شناخته شد.

اندکی بالاتر از قسمت پایینی گورستان و در کنار پلکان گلستان شهدامقبره‌ای وجودداشته که روی آن چهارتاقی بوده ودرآن فردی به نام یارجان مدفون بوده است وبه اقرارمردم‌سالخورده تر منطقه حدود ۳۰۰سال قدمت داشته است.
درآخرِاین نوشتاربایدبه سنگ قبری اشاره کنیم که مورددیگری برای نشان دادن قدمت این گورستان بوده‌وآن سنگ قبری است که حدود ۴۰ سال پیش کشف شدکه درابعادکوچک توسط یکی از ساکنین پیربکران به دست آمد ودر پایین سنگ نوشته شده بود سنه ی ۱۰۱ هجری قمری که آن سنگ را به مسجدچهارده معصوم منتقل کردند وامروزه از آن سنگ خبری نیست.
باشواهدموجودوبررسی تاریخ شفاهیِ این منطقه،مشخص می شود که تاریخ زندگی و کشاورزی و تمدن در این ناحیه به قبل از اسقرار اسلام در ایران باز می گردد.

محمدرضاغفاری بالانی
به تایید استادمحمدرضاصافیان اصفهانی

نویسنده: محمدرضاغفاری بالانی

منبع: یاقوت نیوز

برچسب ها: فلاورجان , قبرستان , قبرستان پیربکران , محمدرضاغفاری بالانی