انسان؛ مهم‌ترین عامل تخریب محیط‌زیست

جامعه بشری دچار بحران‌های زیست‌محیطی شده و رابطه انسان و طبیعت از آغاز خلقت تاکنون هیچ‌گاه به اندازه امروز نگران‌کننده و تهدیدآمیز نبوده است. در شرایط حال‌، دانشمندان پیوسته درحال بررسی ریشه‌ها، عوامل و راه‌حل‌های این بحران که اصل حیات را روی زمین تهدید می‌کند، هستند.

به گزارش ایمنا، درختان بسیاری هر روز با سنگدلی قطع می‌شود، آب‌ها به هدر می‌رود و آلوده می‌شود و جنگل‌های طبیعی از میان می‌رود. همچنین بسیاری از گونه‌های زیستی درحال انقراض هستند و صدها گونه به علت از دست دادن زیستگاه‌های خود، نابود شده‌اند. متأسفانه بشر برخلاف دیگر موجودات، همواره تأثیر عمیقی در جهت نابودی و تهدید محیط‌زیست از خود برجای گذاشته است؛ چنانکه اکنون از مهم‌ترین عوامل تخریب محیط‌زیست شناخته می‌شود.

**** حفاظت از محیط‌زیست تحت تأثیر سه فاکتور درهم آمیخته

به هرگونه عملیاتی که برای نگهداری محیط‌زیست یا جلوگیری از تخریب آن صورت می‌گیرد، حفاظت محیط‌زیست گفته می‌شود. حفاظت از محیط‌زیست عبارت است از تلاشی که به منظور حفظ سلامتی محیط و انسان‌ها، در سطوح شخصی، سازمانی یا دولتی، انجام می‌شود. با توجه به رشد جمعیت و تکنولوژی، محیط بیوفیزیکی گاهی اوقات نادیده گرفته می‌شود؛ این در حالی است که این موضوع باید به رسمیت شناخته شود و دولت‌ها محدودیت‌هایی علیه فعالیت‌های تخریب محیط‌زیست ایجاد کنند. حفاظت از محیط‌زیست نیاز به توجه به فعالیت‌های مختلف انسانی دارد. تولید زباله، آلودگی هوا و از بین رفتن تنوع زیستی (ناشی از معرفی گونه‌های مهاجم و گونه‌های در حال انقراض) برخی از موارد مرتبط با حفاظت محیط‌زیست هستند. حفاظت از محیط‌زیست تحت تأثیر سه فاکتور درهم آمیخته است که شامل قوانین زیست محیطی، اخلاق و آموزش و پرورش می‌شود.

***** فرسایش خاک در ایران بیش از سه برابر میانگین جهانی است

مهم‌ترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک شامل مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند، است. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیله عواملی نظیر باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌شود. فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.  فرسایش خاک به دو صورت فرسایش آبی که در قالب رسوبات دیده می‌شود و فرسایش بادی که در قالب گردوغبار، کشور را متأثر می‌کند، از مهم‌ترین تهدیدات خاک کشور هستند. مسمومیت خاک می‌تواند بر اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها ایجاد شود که در این صورت خاک تبدیل به خاکی ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود. براساس تخمین‌های صورت گرفته، سالانه شاهد ۱۶.۴ تن در هکتار فرسایش خاک در کشور هستیم که این میزان بیش از سه برابر میانگین جهانی است. به‌طورکلی و درمجموع حدود دو میلیارد تن در سال فرسایش خاک در ایران رخ می‌دهد. فرسایش خاک علاوه بر اینکه باعث از دست رفتن خاک با ارزش بسیار بالا می‌شود، منجر به تخریب و خسارت به محیط خواهد شد.

***** بحران جدی تأمین آب شیرین

امروزه تأمین آب شیرین برای برخی کشورها یک بحران جدی محسوب می‌شود. براساس گزارش‌های موجود در سال ۲۰۰۱ در صورت انجام نشدن اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت. گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی نظیر آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش دارد.

**** آلودگی هوا یکی از عوامل خطر محیطی

آلودگی هوا به یک بحران جدی و نفس‌گیر تبدیل شده و همیشه دست‌کم یکی از شهرهای کشور جزو ۱۰ شهر آلوده جهان است. در گذشته تنها منابع آلاینده موتوری باعث آلودگی می‌شد اما امروز ریزگردها به فهرست آلاینده‌های هوا افزوده شده است. گسترش شهرنشینی، افزایش جمعیت، رشد بخش‌های صنعتی، حمل و نقل و الگوهای مصرف نامناسب، نگرانی‌ها را نسبت به تشدید آلودگی هوا افزایش داده است که این آلودگی‌ها تأثیرات نامطلوبی بر سلامتی، رفاه و بهره‌وری جامعه دارد. آلودگی هوا یکی از عوامل خطر محیطی مهم است.

***** زنگ خطر افزایش زباله و پسماند

امروزه به علت افزایش جمعیت، زباله‌های شهرها نیز افزایش یافته است. از گذشته رواج فرهنگ مصرف سبب شده تا در شهرهای بزرگی چون تهران هر فرد روزانه ۹۰۰ گرم زباله تولید کند. بخش بزرگی از زباله‌های خانگی را پسماندهای گیاهی و حیوانی مانند پسماند سبزی‌ها، پوست و ضایعات میوه و استخوان و ضایعات گوشت و مرغ و ماهی تشکیل می‌دهند که زباله تر به حساب می‌آید. کاغذ و مقوا اعم از روزنامه، کتاب، دفتر و کاغذ بسته‌بندی نیز بخش بزرگ دیگری از زباله را تشکیل می‌دهد و انواع پلاستیک، ظروف یک بار مصرف، اسباب بازی و قوطی‌های فلزی و شیشه‌ای نیز بخشی از زباله‌های منازل است. هر تن زباله حدود ۴۰۰ متر مکعب گاز گلخانه‌ای دی‌اکسیدکربن متصاعد می‌کند و از هر تن زباله ۴۰۰ تا ۶۰۰ لیتر شیرابه خارج می‌شود که می‌تواند تأثیر خطرناکی روی آب و خاک داشته باشد و محل‌های دفن زباله هر روز گسترش بیشتری پیدا می‌کند. اگر تولید زباله به همین ترتیب ادامه داشته باشد، مدت زیادی طول نخواهد کشید که تمام اراضی اطراف شهرها پر از زباله شده و محلی برای دفن زباله باقی نخواهد ماند.

***** توسعه پایدار؛ حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب محیط‌زیست

توسعه پایدار در واقع برقراری تعادل میان محیط‌زیست و میزان توسعه است. امروزه بشر متوجه عواقب زیان‌بار بهره‌برداری بی‌رویه از طبیعت شده است؛ لذا در سراسر جهان تلاش‌های گسترده‌ای برای بهره‌برداری بهینه از طبیعت و نظام بخشیدن و قانونمند کردن رابطه انسان با محیط آغاز شده است. توسعه پایدار عبارت مبهم و رایجی است که سعی می‌کند از طریق پرداختن به محیط‌زیست و توسعه، نگرانی‌های فزاینده درباره آینده سیاره زمین را برطرف کند. مفهوم توسعه پایدار در مقابل مفهوم عام توسعه بحران‌های زیست‌محیطی به وجود آمده در کشورهای مختلف بوده است. منابع طبیعی را بستری برای توسعه می‌دانند که بدون آن ادامه توسعه اقتصادی و زندگی بشر امکان‌پذیر نیست. اولین برنامه برای رسیدن به توسعه پایدار را می‌توان اقداماتی در جهت حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب محیط‌زیست دانست و باید با آگاهی مردم، افزایش مشارکت آن‌ها، مبارزه با فقر و جلوگیری از تخریب محیط‌زیست و حمایت‌های لازم دولت به سوی توسعه پایدار گام برداشت.

برچسب ها: انسان , فرسایش خاک , محیط زیست