ناهنجاریهای اندام فوقانی

یاقوت نیوز، نویسنده مهتاب احمدی

آشنایی با ستون فقرات

داشتن وضعیت بدنی خوب در گرو عملگرد موثر ساختارهای عضلانی، استخوانی و مفصلی است. در این زمینه آشنایی با ساختار و عملکرد ستون فقرات و همچنین عوامل موثر بر کارایی آن ضروری به نظر می‌رسد. بنابراین متناسب با اهداف و نیازهای مربوط به ناهنجاری‌های، اندام فوقانی ضمن توصیف وضعیت بدنی و ساختار ستون فقرات و اجزا تشکیل دهنده آن به وظایف، حرکات و عضلات عمل کننده بر ستون فقرات اشاره می شود.

ساختار ستون فقرات

ستون فقرات محور مرکزی تنه را تشکیل می‌دهد و از قاعده جمجه شروع شده و در تمامی طول گردن و تنه امتداد می‌یابد.این ستون از به هم پیوستن تعدادی استخوان به نام مهره تشکیل شده که روی هم قرار گرفته‌اند و به وسیله رباط‌ها و دیسک‌های لیفی- غضروفی به هم متصل شده‌اند. طول ستون فقرات در شخص بالغ55-65 سانتیمتر بوده و 33 مهره دارد که 24 تای آنها مهره‌های متحرک و 9 تای دیگر مهره‌های غیر متحرک‌اند که به هم چسبیده و دو استخوان خاجی و دنبالچه را می‌سازد. ستون مهره‌ها بر حسب موقعیت قرار‌گیری‌شان به پنج ناحیه تقسیم می‌شوند:

1)ناحیه گردنی که شامل 7 مهره است.

2)ناحیه سینه‌ای یا پشتی که شامل12 مهره است.

3)ناحیه کمری که شامل 5 مهره است و مهره‌های این سه ناحیه همگی به واسطه مفاصل نیمه متحرکی که دارند سبب می‌شوند ستون مهره‌ای به جلو و عقب و طرفین خم شده و به خوبی انعطاف‌پذیر باشند.

4)ناحیه خاجی که شامل 5 مهره است، ولی در زمان بلوغ به هم جوش خورده و استخوان واحدی به نام ساکروم را پدید می‌آورد.

5)ناحیه دنبالچه‌ای که شامل 4 مهره است، ولی در زمان بلوغ به هم جوش خورده و استخوان دنبالچه را به وجود می‌آورد.

طول ستون فقرات در زنان حدود 60 و در مردان 70سانتیمتر است. ناحیه گردنی 12، ناحیه پشتی28، ناحیه کمری 15 و ناحیه خاجی و دنبالچه 12 سانتیمتر است. در افراد مسن به علت کاسته شدن از ارتفاع دیسک‌های بین مهره‌ای و تشدید انحنای ستون فقرات به ویژه انحناهای ناحیه سینه‌ای طول ستون فقرات کاسته می‌شود.

اجزای تشکیل دهنده ستون فقرات و خصوصیات آنها:

ستون مهره‌ها مجموعه تشریحی انعطاف‌پذیری است که از به هم پیوستن تعدادی استخوان به نام مهره تشکیل شده است.ساختمان هر مهره شامل این قسمت‌هاست:

به جز مهره‌های گردنی اول و دوم بقیه مهره‌ها شامل یک قسمت قدامی یا تنه و یک قسمت خلفی یا قوس مهره‌ای است.تنه‌های هر دو مهره مجاور به وسیله  دیسک بین مهره‌ای از جنس فیبر و کارتیلاژ به هم متصل است. تنه‌های مهره‌ای و دیسک‌های فوق روی هم ستون کامل وانعطاف‌پذیری می‌سازند که کحور اصلی بدن است و در انسان وزن سر، تنه و اندام طرفی را تحمل می‌کند.این محور همچنین فشارهای ناشی از عضلات متصل را به طور مستقیم یا در جهات دیگر انتقال می‌دهد.

در طرفین و عقب تنه مهره‌ها دو قسمت سخت پایه‌ای شکل به نام پایه جدا می‌شود. در سطح فوقانی و تحتانی دو مهره مجاور، در طرفین مهره‌ها سوراخ کوچکی ساخته می‌شود که به سوراخ عصبی موسوم است و محل عبور اعصاب نخاعی به خارج و داخل نخاع است. در طرفین مهره دو زائد استخوانی به نام زائده‌های طرفی و در عقب در خط وسط زائده‌ی تیزی به نام زائده‌ی خاری وجود دارد. در نهایت در سطح بالایی و تحتانی هر یک از پایه‌ها سطح صاف مفصلی وجود دارد که محل تلاقی مهره‌های مجاور باهم است.

مهره‌ها به وسیله  رباط‌هایی به یکدیگر متصل می‌شوند که یکی از این رباط‌ها در جلو ستون مهره‌ها از بالا تا پایین قرار دارد و به قسمت قدامی تک تک تنه مهره‌ها می‌چسبد.این رباط، که رباط طولی قدامی نام دارد، نواری است طویل که همه مهره‌ها را از جمجمه تا بالای سطح قدامی استخوان خاجی به یکدیگر متصل می‌کند. رباط مشابهی نیز در طول سطح خلفی مهره‌ها وجود دارد. در سطح جانبی تنه مهره‌ها رباط وجود ندارد. دور تا دور مفصل، بین زائده‌های عمودی مهره‌های مجاور، کپسول‌های مفصلی حاوی مایع وجود دارد. قسمت داخلی مهره‌ها متشکل از استخوان اسفنجی است که سطح خارجی آن رایک لایه بافت متراکم استخوان پوشانده است.

عضلات پشتی یا راست کننده ستون مهره‌ها:

گروهی از عضلات در سطح خلفی ستون فقرات قرار دارند و به جهت عملکردشان به راست کننده های ستون فقرات معروف اند. این گروه شامل عضله خاصره‌ای دنده‌ای، عضله طویل و عضله شوکی خاجی و نه دنده پایینی چسبیده است و سر متحرک آنها به زائده پستانی استخوان گیجگاهی و سطح خلفی مهره‌های گردنی، پشتی، و کمری و دوازده دنده قفسه سینه متصل است.عملکرد دو طرفه این عضلات باعث باز شدن (اکستنشن، هایپراکستنشن) مفصل اطلس و استخوان پس سری و به طور کلی ستون مهره‌ها می‌شود و عملکرد یک طرفه آنها سبب فلکشن جانبی و چرخش به چپ یا راست ستون مهره‌ها می‌گردد. موقعیت عضلات فوق به طور کلی از نظر قرارگیری طوری است که بهترین شکل ممکن را نسبت به محور حرکتی فرونتال داراست و موجب حرکت بازشدن قوی در تمام طول ستون فقرات می‌شود.

عضلات طرفین ستون مهره‌ها:

این عضلات از زائده‌های عرضی مهره‌ها شروع شده و به زائده های عرضی مهره های پایینی متصل می شوند و کارشان خمش جانبی ستون مهرههاست.از مهم ترین عضلات این گروه، عضلات بین عرضی است که در ناحیه گردنی، پشتی و کمری قرار دارد و عملکرد آنها باعث خم شدن ستون فقرات به پهلو می شود. عضله دیگری که در این قسمت قرار دارد عضله مربع کمری است و در ناحیه کمر در طرفین ستون مهره‌ها قرار دارد و به دلیل وجود بافت چربی در این قسمت لمس آن مشکل است.عملکرد دو طرفه این عضله سبب ثابت نگه داشتن مهره‌های کمری و عملکرد یک طرفه آن سبب خمش جانبی ستون مهره‌ها می‌شود.

عضلات ناحیه شکمی:

این عضلات در سطح قدامی ستون مهره‌ها قرار دارند و به جهت موقعیت قرارگیری و عملکردشان به خم کننده‌های ستون مهره‌ها معروف‌اند و شامل عضلات راست و عملکردشان به خم کننده‌های ستون مهره ها معروف اند وشامل عضلات راست بزرگ، مایل بزرگ، مایل کوچک و سوئز کوچک می شوند.

عضله راست شکمی که سطحی ترین عضله ناحیه شکم بوده و بین جناغ سینه و استخوان عانه قابل لمس است و عملکرد دو طرفه آن سبب فلکشن ستون مهره‌ها شده و عملکرد یک طرفه آن سبب خمش جانبی ستون مهره‌ها می‌شود.

عضله مایل خارجی که این عضله در دو طرف عضله راست بزرگ به طور سطحی قرار گرفته و قابل لمس است. عمل دو طرفه این عضله خمش ستون مهره‌ها و عملکرد یک طرفه آن خمش جانبی ستون مهره‌ها را موجب می‌شود.این عضله به عضله مایل بزرگ نیز معروف است.

عضله مایل داخلی، این عضله در زیر عضله مایل خارجی قرار گرفته و تارهای آن بر خلاف تارهای عضله مایل خارجی است.عملکرد دو طرفه این عضله باعث فلکشن ستون مهره‌ها و عملکرد یک طرفه آن باعث فلکشن جانبی ستون فقرات می‌شود. این عضله به مایل کوچک نیز معروف است.

عضله سوئز کوچک، این عضله به طور عمقی در ناحیه حفره شکمی قرار گرفته است. عمل هر دو طرف این عضله سبب ثابت نگه داشته شدن مهره‌های کمری و عملکرد یک طرفه آن سبب خمش جانبی ستون مهره‌ها از ناحیه کمری می‌شود.

قوس‌های ستون فقرات:

اگر به ستون مهره‌ای از نیمرخ نگاه کنیم در تمام طول خود چهار قوس دارد. اولین خمیدگی، قوس گردنی است که در ناحیه گردن به سمت جلو بر آمده است. دومین و چهارمین خمیدگی خمیدگی قوس مقعر به جلو یعنی قوس‌های سینه‌ای و لگنی است که به خمیدگی‌های اولیه معروف‌اند، زیرا در مرحله تولد وجود دارند و سومین قوس فرو رفتگی ناحیه کمری است. با در نظر گرفتن خمیدگی سر به جلو و جمع شدن ران‌ها به جلو و به طرف بالا مجموعا بدن جنین در رحم مادر به شکل ( C) در  می‌آید و قوس‌های فوق را ایجاد می‌کند. دو خمیدگی بر آمده به جلو یعنی قوس‌های گردنی و کمری قوس‌های ثانویه هستند، زیرا قوس گردنی وقتی تشکیل می‌شود که بچه کم کم سر خود را بالا نگه می‌دارد تا به اطراف نگاه کند و قوس کمری وقتی تشکیل می‌شود که بچه به چهار دست و پا رفتن و ایستادن و بلند کردن خود شروع می‌کند.

ستون فقرات انسان بر روی استخوان خاجی قرار گرفته که این استخوان (خاجی)را دو نیمه لگن در بر می‌گیرد.انتهای فوقانی استخوان خاجی افقی نبوده، بلکه با زاویه‌ای حدود 40 درجه به جلو متمایل است. قرار گرفتن عمودی ستون فقرات روی استخوان خاجی که حدود 40 درجه به جلو متمایل است ممکن نبوده و برای جبران این نقض، باید به ستون فقرات کمری انحنایی به عقب داده شود.

انحنای ستون فقرات سبب افزایش مقاومت آن در برابر نیروهای عمودی و از جمله وزن بدن می شود.مقاومت ستون فقرات با داشتن چهار انحنای انعطاف‌پذیر تقریبا 17 برابر حالتی است که این ستون بدون انحنا و صاف باشد

وظایف ستون فقرات:.

به طور کلی می توان گفت ستون فقرات سه نقش مهم را در بدن به هعده دارد:

1)تحمل وزن بدن و انتقال آن به اندام های تحتانی

2)محافظت و نگهداری از قسمتی از سیستم اعصاب مرکزی(نخاع)

3)نقش حرکتی و شرکت در حرکات مختلف تنه

عملکرد دیگر ستون مهره‌ها نقش حمایتی آن از قفسه سینه است.ناحیه سینه به دلیل وجود اندام های داخلی مخصوصا قلب به حمایت زیادی نیاز دارد که ستون فقرات در این حمایت نقش اصلی را ایفا می کند و با انحنای این ستوون به عقب در این ناحیه فضای کافی برای اندام‌های داخلی به وجود می آید.

نویسنده: مهتاب احمدی

منبع: یاقوت نیوز

برچسب ها: اندام فوقانی , حرکان صلاحی , ستون فقرات , عضلات پشتی , عضلات راست کننده , مهتاب احمدی